12. विलोम शब्द
12. विलोम शब्द
इसे ही विपर्याय अथवा विपरीतार्थक शब्द कहते हैं। परस्पर विपरीत अर्थ का बोध कराने वाले शब्द ही विलोम शब्द कहलाते हैं।
शब्द | विलोम शब्द |
अर्पण | ग्रहण |
अवनति | उन्नति |
अनुग्रह | विग्रह |
अद्यतन | पुरातन |
अल्पज्ञ | बहुज्ञ |
अनुकूल | प्रतिकूल |
अधम | उत्तम |
अनुरक्ति | विरक्ति |
अग्रज | अनुज |
अत्यधिक | स्वल्प |
अनन्त | शान्त |
अल्प | बहु |
अधीत्यका | उपत्यका |
अन्तर्मुखी | बहिर्मुखी |
अन्त | आदि |
अरुचि | सुरुचि |
अंधकार | प्रकाश |
अपमान | सम्मान |
अनाथ | सनाथ |
अंतरंग | बहिरंग |
अल्पायु | दीर्घायु |
अनुराग | विराग |
अर्थ | अनर्थ |
अनुलोम | प्रतिलोम |
अमावस्या | पूर्णिमा |
अग्नि | जल |
अस्वस्थ | स्वस्थ |
अगम | सुगम |
अल्पसंख्यक | बहुसंख्यक |
अति | अल्प |
अमृत | विष |
अधिक | अल्प |
अद्य | अनद्य |
आकृष्ट | विकृष्ट |
आकाश | पाताल |
आविर्भाव | तिरोभाव |
आरोह | अवरोह |
आदर | अनादर |
आदान | प्रदान |
आदि | अन्त |
आलोक | अंधकार |
आस्था | अनास्था |
आयात | निर्यात |
आधुनिक | प्राचीन |
आत्मा | परमात्मा |
आमिष | निरामिष |
आरम्भ | अन्त |
आकर्षण | विकर्षण |
आसक्त | अनासक्त |
आय | व्यय |
आहत | अनाहत |
उपकार | अपकार |
उदय | अस्त |
इष्ट | अनिष्ट |
उत्कर्ष | अपकर्ष |
उन्नति | अवनति |
उदार | कृपण |
उत्साह | अनुत्साह |
उचित | अनुचित |
उत्कृष्ट | निकृष्ट |
उपस्थित | अनुपस्थित |
उपयोग | दुरुपयोग |
उन्मुख | विमुख |
उदार | अनुदार |
उष्ण | शीतल |
उन्नत | अवनत |
उपयुक्त | अनुपयुक्त |
उग्र | शांत |
उद्यम | आलस्य |
उन्मूलन | रोपण |
उदात्त | अनुदात्त |
उपचार | अपचार |
उद्धत | विनीत |
उधार | नकद |
उद्दण्ड | विनीत |
उत्तम | अधम |
उपस्थिति | अनुपस्थित |
उचित | अनुचित |
उदयाचल | अस्ताचल |
उग्र | सौम्य |
उत्तरायण | दक्षिणायन |
उर्वर | अनुर्वर |
एक | अनेक |
एकता | अनेकता |
ऐतिहासिक | अनैतिहासिक |
ऐहिक | पारलौकिक |
ऐश्वर्य | अनैश्वर्य |
ऐक्य | अनैक्य |
कृत्रिम | प्रकृत |
कपट | निष्कपट |
कृतज्ञ | कृतघ्न |
करूण | निष्ठुर |
कृष्ण | श्वेत |
कीर्ति | अपकीर्ति |
क्रोध | क्षमा |
कलुष | निष्कलुष |
क्रूर | दयावान |
कपूत | सपूत |
कर्म | निष्कर्म |
कायर | निडर |
कनिष्ठ | ज्येष्ठ |
कठोर | कोमल |
खंडन | मंडन |
गणतंत्र | राजतंत्र |
गौरव | लाघव |
गगन | पृथ्वी |
गमन | आगमन |
गहरा | छिछला |
गुप्त | प्रकट |
ग्राम्य | नागर |
गौण | प्रमुख |
गरिमा | लघिमा |
ग्राह्य | त्याज्य |
गेय | अगेय |
घर | बाहर |
घात | प्रतिघात |
घृणा | प्र ेम |
घन | तरल |
गरल | सुधा |
गुरु | लघु |
गृहस्थ | संन्यासी |
चल | अचल |
चेतना | मूर्च्छा |